DŽAN(G)LIPASKORO ARHIVO
RomaniPhen Arhivo
O RomaniPhen Archiv si jekh politikano proekto kova so dokumentirinel e Rom*njengiri anti-rasistikani thaj feministikani buti, vi akhal/adjaar dokumentirinel e manušengere bukja ja e bioagrafie. Uzal adava, odole džanlipaja, i RomaniPhen si aktivno ki aktuelno politikani diskusia thaj interpretacia. Amenge nane sade importantno te kheda i historia, numa odova da, sar e Rom*nja interpretirinen i historia momentalno, dikhindoj kotar jekh kritikani perspektiva.
Ko anav RomaniPhen arakhen pes duj vastnipe/značenje:“RomaniPhen” thaj “Kultura/čhib/historia” e Rom*njengiri. O koncepti e kulturakoro so arakhi pes ko anav, nane baši/vaši ikeribe nesave adetia. Amenge si pobuter importantno te sikava e diverzikane zoralnipaskere kulture, kulture e dživdipaskere thaj e interpretacie ko amalnipe/ki komuna, e manušengoro vakeripe bašo/vašo odova so nakhle thaj dikhle, thaj te analizirina kobor participirinen e Rom*nja ko amalnipe/komuna.
O romano arhivo si importanto soske avera manuša prezentirinen e Rom*njengiri historia ja rasistikane ja palem našti te arakhen pes nisave informacie e romane historiake.
E šeliberšengoro diskursi thaj odova so phenel pes baše/vaše Rom*nja si kaj von si jekh homogeno kolektivo tare “kriminalcia” kola so korkore mangen te ačhon avrijal komunatar/ amalnipastar. Našti te arakhen pes šukar biografie e Rom*njengere, ja paramisa kola so si kompleksikane, ja kola so sikaven kaj e Rom*njen kaj si zorale. Odova nane te arakhe ki historiakiri arhiva ja ko nesavo lilengoro regali.
Akava čučipe motivirinda amen ki džuvlikani iniciativa IniRomnja te kera jekh feministikano Rom*nja Arhchiv (arhivo e Rom*njengoro) thaj biblioteka ko Berlin. I ideja e arhiveskiri iklili kotar i diskriminacia kaj kerel pes upral e Rom*nja baši “race” ja bašo “gender”. Sa akava ingjarel manuše dži ko jekh simbolikano rasizmo sar i “Carmen”, a odolea kerel pes marginalizacia e kompleksikane presentiribaskoro.
Odova so e Rom*nja nane reprezintirime sar džandlune, phirne, artistia, manuša kola so angažirinen pes ko amalnipe/ki komuna, kaj si aktivna ki politika thaj sar kompleksna individue ko diskursia, sikavel amenge kaj si panda e purane reprezentacie baše/vaše Rom*nja, te phene “o vakti ačhilo palal”. Odova kerel bilačhipe sa e Rom*njenge.
O arhivo dikhel pes eksplicitno sar jekh politikano than so interesirinel pes bašo/vašo džanipe. Vov si jekh than kova so phagel o hegemonikane konstrukcie thaj sikavel o zoralipe ja kritikano džanipe e Rom*njengoro. O arhivo si kerdo katar e zorale Romnja kola so roden e hisrokane paramisa so si garavde ja nane vakerde. Odolea von mangen te pučaren o barvalipe tari RomaiPhen thaj te sikaven i participacia tare phenja. Ko butikjeripe jekhe arhiveskoro si importanto jekhe rigatar te pučarel thaj sikavel o džanipe, a avere rigatar, odova džanipe so si ote thaj o perspektive e Rom*njengere, trubul te sikaven pes svorenge.
Ko arhivo keden pes paramisa, biografie thaj tekstia Rom*njengere kola so si historikane individue, džuvlja kola so keren buti baši/vaši manušengere hakaja/čačipena, kola so si artistia thaj kulturakere produzentia, džanutne, individue kola so participirinen ko dživdipe thaj ko amalpnipe/ki komuna.
Amen na sikavaja so si i “romani kultura”, numa e kulturakere thaj politikane praktike kolencar so ikljovaa ki rig kana nane socialno jekhajekipen.
O materiali prezentirinaa le pherdo kulturakere, artistikane ja džanipaskere metodencar kolencar so šaj te phravgjol than buteder manušengje thaj šaj te sikljol pes o ekslusivno karakteri e bibliotekengoro sar vi e arhivengoro.
O arhivi nane sade e manušenge so koristinena le direktno, numa vov mangel te promovirinel i kultura baši/vaši patjiv korkori pester, i kultura baši/vaši barikanipe, mangipe thaj minsa/svesnost (“awareness”) maškar o diverzikane khedina (“communities”). I promocia kerel la e sikavnipaja so resargje amare manuša.
Amari buti si vi akahal/adjaar baše/vaše čhave thaj e beršale (phure). Amen mangaja te phaga e prejudicie/predrasude thaj te sikava jekh diferencikani edukacia savorenge bašo/vašo phurano thaj avdisutno vaxti e Romengoro thaj e Sintengoro, čhivindoj o fokus ke Romnja thaj Sintizze.
Vi akhal/adjaar amen kerajaa materialia thaj metodia kola so dikhen kritikane upral i diskriminacia. Akala materialia šaj te koristinen e edukatoria pire bukjate ja šaj arakhen than ki poliktikani edukacia.
Amen keraja o Romnja* Power Beršeskoro Kalendari, edukaciakere materialia thaj organiziriniaa o Romnja* Power Month barabar e IniRomnja.